Ο καθρέφτης στο έργο του Μπόρχες

   Ο εντοπισμός συμβόλων και η συζήτηση σχετικά με αυτά συνιστά σαφώς μια εξαίσια πράξη αποδόμησης ενός κειμένου και μια αυθαίρετη κίνηση πρόσληψης του νοήματος. Παρόλα αυτά είναι και μια αναπόφευκτη, ίσως και επιβεβλημένη, τακτική για συγγραφείς που έχουν αποκρυσταλλώσει το προσωπικό τους ύφος. Και ένας από αυτούς είναι και ο Μπόρχες.

  Αυτό που με τράβηξε πιο πολύ στον καθρέφτη ως σύμβολο είναι ότι αποτελεί έναν αντικατοπτρισμό, που αναπαράγει ένα είδωλο. Άρα αυτό σημαίνει ότι από μόνος του δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Ανάλογα με αυτό που αντικατοπτρίζει παίρνει και το νόημά του.  Για τον Μπόρχες όμως η αντανάκλαση της σωματικής του υπόστασης στον καθρέφτη υπήρξε από πολύ τρυφερή ηλικία πηγή έντονης ανησυχίας, η οποία εξελίχθηκε σε φοβία. «Πάντοτε φοβόμουν τους καθρέφτες. Είχα τρεις μεγάλους καθρέφτες  στο δωμάτιό μου όταν ήμουν παιδί και τους φοβόμουν πάρα πολύ, γιατί έβλεπα τον εαυτό μου μέσα στο θαμπό φως – τον έβλεπα τριπλό, και τρόμαζα στη σκέψη ότι αυτές οι τρεις φιγούρες θα άρχιζαν να κινούνται από μόνες τους...».

  Όταν οι καθρέφτες έχασαν την τρομακτική τους διάσταση,με το πέρασμα σαφώς της ηλικίας, έγιναν στο λογοτεχνικό σύμπαν του Μπόρχες εμβλήματα του «άλλου», του ομοιώματος μας ή ακόμα του τι θα μπορούσε να συμβεί στην αντίπερα όχθη της πραγματικότητας.

   Ένας αιρεσιάρχης στο διήγημα Tlon, Uqbar, Orbis tertius αναφέρει:

"Οι καθρέφτες και η συνουσία είναι απεχθείς, γιατί πολλαπλασιάζουν τον αριθμό των ανθρώπων..."   Τα παραπάνω λόγια χρησιμοποιεί ο Μπόρχες μεταπλάθοντας λογοτεχνικά την εξής περίπου διατύπωση: "Για έναν από τους Γνωστικούς, το ορατό σύμπαν είναι μια ψευδαίσθηση ή (ακριβέστερα) ένα σόφισμα. Οι καθρέφτες και η πατρότητα είναι απεχθείς, γιατί το πολλαπλασιάζουν και το διασπείρουν"

   Άρα στην ουσία ο φόβος δημιουργείται για οτιδήποτε υπάρχει πέρα από τη βούλησή μας. Αυτό που δημιουργώ το ελέγχω, ενώ αυτό που αναπαράγεται πέρα από τη θέλησή μου, αυτό τελικά είναι το επικίνδυνο.

   Μήπως όμως τελικά ο συγγραφέας μαθαίνει να ζει με αυτό το είδωλο που ο ίδιος δημιούργησε και ο φόβος του, που εκλογικεύεται κάποια στιγμή, εξαφανίζεται και αυτός; Ο δημιουργός και το alter ego. O καθρέφτης δεν είναι και τόσο κακός, όταν τα βρίσκεις με τον εαυτό σου!

Ο Μπόρχες κι εγώ

Στον άλλον, στον Μπόρχες, συμβαίνουν όλα. Εγώ, περπατώ στο Μπουένος Άιρες και σταματώ, ίσως πια μηχανικά, για να κοιτάξω την καμάρα μιας ει­σόδου και την καγκελόπορτα. Νέα του Μπόρχες λαβαίνω με το ταχυδρομείο και βλέπω τ' όνομα του σε μια τριανδρία καθηγητών ή σ' ένα βιογραφικό λε­ξικό. Εμένα μ' αρέσουν οι κλεψύδρες, οι χάρτες, η τυπογραφία του 18ου αι­ώνα, η γεύση του καφέ και η πεζογραφία του Στίβενσον ο άλλος, μοιράζε­ται μαζί μου αυτές τις προτιμήσεις, αλλά μ' έναν τρόπο ματαιόδοξο που τις μετατρέπει σε καμώματα θεατρίνου. Θα 'ταν υπερβολικό να πω ότι οι σχέσεις μας είναι εχθρικές· εγώ ζω, εγώ αφήνομαι να ζω, μόνο και μόνο για να μπο­ρεί ο Μπόρχες να υφαίνει τη λογοτεχνία του, κι αυτή η λογοτεχνία με δικαι­ώνει...