Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2012

Ασπασία

ΑΣΠΑΣΙΑ
Το όνομα Ασπασία (< ασπάσιος < ασπάζομαι - η αγαπητή, η επιθυμητή)
Περικλής (< περί- + -κλής < κλέος (= δόξα) - ο ένδοξος, ο φημισμένος)

Λεξικό Σούδα
4202
σπασα
 πολυθρλητος γγονεν ατη. ν δ γνος Μιλησα, δειν δ περ λγους. Περικλους δ φασιν ατν διδσκαλον μα κα ρωμνην εναι. δοκε δ δυον πολμων ατα γεγονναι, το τε Σαμιακο κα το Πελοποννησιακο. δοκε δ κα ξ ατς σχηκναι Περικλς τν μνυμον ατ Περικλα τν νθον. τι σπασαι δο ταραι. τ δ μι τοτων κχρητο Περικλς, δι' ν ργισθες γραψε τ κατ Μεγαρων ψφισμα, παγορεον δχεσθαι ατος ες τς θνας. θεν κενοι εργμενοι τν θηναων προσφυγον τος Λακεδαιμονοις. δ σπασα σοφστρια ν κα διδσκαλος λγων ητορικν. στερον δ κα γαμετ ατο γγονεν.



ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΑΣΠΑΣΙΑΣ
Για την Ασπασία λοιπόν κάποιοι υποστηρίζουν ότι προκάλεσε το ενδιαφέρον του Περικλή γιατί ήταν σοφή γυναίκα και με πολιτική συγκρότηση· μάλιστα μερικές φορές πήγαινε στο σπίτι της και ο Σωκράτης με τους φίλους του, και οι γνωστοί της έφερναν στο σπίτι της και τις γυναίκες τους να την ακούσουν, αν και δεν ασκούσε κόσμιο και σεμνό επάγγελμα, αλλά διέθετε νεαρές κοπέλες ως ε­ταίρες.
Ασπασία και ρητορική
Αναφορά Πλάτωνα 
Ο Πλάτων παρουσιάζει τον Σωκράτη να συζητάει με τον Μενέξενο στον ομώνυμο διάλογο, έναν νεαρό, γόνο αριστοκρατικής οι­κογένειας. Του διη­γείται ότι την προηγούμενη μέρα, που παραβρέθηκε στο σπίτι της Α­σπασίας, αυτή του απήγγειλε έναν επιτάφιο λόγο που ήταν ανάλογος με αυτόν που είχε η ίδια συνθέσει και τον οποίο εκφώνησε ο Πε­ρικλής. Βέβαια ο επιτάφιος που απήγγειλε στον Σωκράτη είναι ένας λόγος επιδεικτικός και πρόκειται εμφανώς για σύνθεση του Πλάτωνα και όχι της Ασπασίας, αφού αναφέρεται εμμέσως στην Ανταλκίδειο ειρήνη με τους Πέρσες του 387 π.Χ., ενώ ο Σωκράτης είχε ήδη πε­θάνει το 399, δηλαδή έντεκα χρόνια πριν. Εκείνο που έχει σημασία σ' αυτή την πληροφορία είναι ότι ακόμη και αν είναι απλή φήμη το ότι η Μιλήσια εταίρα συνέθεσε τον περίφημο επιτάφιο του Περικλή, το γεγονός και μόνον ότι κυκλοφόρησε μια τέτοια φήμη δείχνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τις μεγάλες ικανότητες της.

ΚΕΙΜΕΝΟ
ΜΕΝ. ε σ προσπαζεις, Σκρατες, τος ῥήτορας. Νν μντοι ομαι γ τν αρεθντα ο πνυ επορσειν· ξ πογου γρ παντπασιν αρεσις γγονεν, στε σως ναγκασθσεται λγων σπερ ατοσχεδιζειν.
ΣΩΚ. Πθεν, γαθ; Εσν κστοις τοτων λγοι παρεσκευασμνοι, κα μα οδ ατοσχεδιζειν τ γε τοιατα χαλεπν. ε μν γρ δοι θηναους ν Πελοποννησοις ε λγειν Πελοποννησους ν θηναοις, γαθο ν ῥήτορος δοι το πεσοντος κα εδοκιμσοντος· ταν δ τις ν τοτοις γωνζηται οσπερ κα παινε, οδν μγα δοκεν ε λγειν.
ΜΕΝ. Οκ οει, Σκρατες;
ΣΩΚ. Ο μντοι μ Δα.
ΜΕΝ. οει οἷός τ' ν εναι ατς επεν, ε δοι κα λοιτ σε βουλ;
ΣΩΚ. Κα μο μν γε, Μενξενε, οδν θαυμαστν οἵῳ τ' εναι επεν, τυγχνει διδσκαλος οσα ο πνυ φαλη περ ητορικς, λλ' περ κα λλους πολλος κα γαθος πεποηκε ῥήτορας, να δ κα διαφροντα τν λλνων, Περικλα τν Ξανθππου.
ΜΕΝ. Τς ατη; δλον τι σπασαν λγεις;
ΣΩΚ. Λγω γρ, κα Κννον γε τν Μητροβου· οτοι γρ μοι δο εσν διδσκαλοι, μν μουσικς, δ ητορικς. Οτω μν ον τρεφμενον νδρα οδν θαυμαστν δεινν εναι λγειν· λλ κα στις μο κκιον παιδεθη, μουσικν μν π Λμπρου παιδευθες, ητορικν δ π' ντιφντος το αμνουσου, μως κν οτος οἷός τ' εη θηναους γε ν θηναοις παινν εδοκιμεν.
ΜΕΝ. Κα τ ν χοις επεν, ε δοι σε λγειν;
ΣΩΚ. Ατς μν παρ' μαυτο σως οδν, σπασας δ κα χθς κρομην περαινοσης πιτφιον λγον περ ατν τοτων. κουσε γρ περ σ λγεις, τι μλλοιεν θηναοι αρεσθαι τν ροντα· πειτα τ μν κ το παραχρμ μοι διει, οα δοι λγειν, τ δ πρτερον σκεμμνη, τε μοι δοκε συνετθει τν πιτφιον λγον ν Περικλς επεν, περιλεμματ' ττα ξ κενου συγκολλσα.
ΜΕΝ. κα μνημονεσαις ν λεγεν σπασα;
ΣΩΚ. Ε μ δικ γε· μνθανν γ τοι παρ' ατς, κα λγου πληγς λαβον τ' πελανθανμην.
ΜΕΝ. Τ ον ο διλθες;
ΣΩΚ. λλ' πως μ μοι χαλεπανε διδσκαλος, ν ξενγκω ατς τν λγον.
ΜΕΝ. Μηδαμς, Σκρατες, λλ' επ, κα πνυ μοι χαρι, ετε σπασας βολει λγειν ετε τουον· λλ μνον επ.
ΣΩΚ. λλ' σως μου καταγελσ, ν σοι δξω πρεσβτης ν τι παζειν.
ΜΕΝ. Οδαμς, Σκρατες, λλ' επ παντ τρπ.
ΣΩΚ. λλ μντοι σο γε δε χαρζεσθαι, στε κν λγου, ε με κελεοις ποδντα ρχσασθαι, χαρισαμην ν, πειδ γε μνω σμν. λλ' κουε. λεγε γρ, ς γμαι, ρξαμνη λγειν π' ατν τν τεθνετων οτωσ.
Πλάτων, Μενέξενος 235c – 236d

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
MΕΝ. Εσύ, Σωκράτη, πάντα ειρωνεύεσαι τους ρήτορες. Όποιος όμως εκλεγεί τώρα, θα βρεθεί, νομίζω, σε δύσκολη θέση, διότι η επιλογή έγινε ξαφνικά, και συνεπώς θ΄ αναγκαστεί να αυτοσχεδιάσει κάπως.
ΣΩ. Από πού συμπεραίνεις, αγαπητέ μου; Καθένας τους έχει έτοιμους λόγους, άλλωστε δεν είναι δύσκολο να αυτοσχεδιάσουν σε τέτοια θέματα. Αν βέβαια έπρεπε να εγκωμιάσει Αθηναίους μπροστά σε Πελλοπονησίους ή Πελλοπονησίους μπροστά σε Αθηναίους, τότε θα έπρεπε να είναι δεινός ρήτορας για να πείσει και να επιτύχει. Όταν όμως κάποιος εκφωνεί λόγους έχοντας ακροατές εκείνους ακριβώς που επαινεί, δεν είναι τίποτε ιδιαίτερο να δώσει εντύπωση καλού ομιλητή.
ΜΕΝ. Δεν το θεωρείς ιδιαίτερο αυτό, Σωκράτη;
ΣΩ. Όχι βέβαια, μα τον Δία.
ΜΕΝ. Νομίζεις λοιπόν ότι θα μπορούσες να μιλήσεις ο ίδιος, αν χρειαζόταν και σ΄ επέλεγε η βουλή;
ΣΩ. Όσο για μένα, Μενέξενε, δεν είναι καθόλου αξιοπερίεργο το ότι μπορώ να μιλήσω, αφού έτυχε να έχω δάσκαλο μια γυναίκα, όχι απλώς ικανή στη ρητορική, αλλά που ανέδειξε και άλλους πολλούς καλούς ρήτορες, και μάλιστα ένα ξεχωριστό μεταξύ των Ελλήνων, τον Περικλή, τον γιο του Ξανθίππου.
ΜΕΝ. Ποια είναι αυτή; Ή φαίνεται πως εννοείς την Ασπασία;
ΣΩ. Αυτή εννοώ, και τον Κόννο, το γιο του Μητροβίου. Αυτοί είναι οι δυο μου δάσκαλοι,εκείνος στη μουσική, εκείνη στη ρητορική. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο άνθρωπος που εκπαιδεύτηκε έτσι να είναι ικανός ομιλητής. Αλλά και όποιος εκπαιδεύτηκε χειρότερα από μένα, έχοντας διδαχθεί μουσική από το Λάμπρο και ρητορική από τον Αντιφώντα το Ραμνούσιο, και κείνος θα μπορούσε να επιτύχει εγκωμιάζοντας τους Αθηναίους στους Αθηναίους.
ΜΕΝ. Και τι θα είχες εσύ να πεις, αν χρειαζόταν να μιλήσεις;
ΣΩ. Από μόνος μου τίποτα, μόλις χθες όμως άκουσα την Ασπασία να τελειώνει επιτάφιο με παρόμοιο περιεχόμενο. Διότι άκουσε αυτά που λες εσύ, πως οι Αθηναίοι επρόκειτο να εκλέξουν ομιλητή.  Στη συνέχεια μου ανέπτυξε αμέσως το ζήτημα, άλλα αυτσχεδιάζοντας, τι δηλαδή έπρεπε να πει ο ρήτορας, και άλλα έχοντας σκεφθεί από πριν, από τότε, νομίζω, που προετοίμαζε τον επιτάφιο που εκφώνησε ο Περικλής, συγκολλώντας ορισμένα υπολείμματα από εκείνον.
ΜΕΝ. Θα μπορούσες να θυμηθείς όσα έλεγε η Ασπασία;
ΣΩ. Θα ήμουν κακός, αν δεν μπορούσα. Προσπαθούσα να τον μάθω από εκείνη, και λίγο έλειψε να με δείρει, επειδή ξεχνούσα τη συνέχεια.
ΜΕΝ. Γιατί, λοιπόν, δεν τον επαναλαμβάνεις;
ΣΩ. Φοβάμαι μήπως μου θυμώσει η δασκάλα, αν μεταφέρω το λόγο της.
ΜΕΝ. Μη φοβάσαι καθόλου, Σωκράτη, αλλά πες μου, και θα χαρώ πολύ είτε πρόκειται για λόγο της Ασπασίας είτε οποιουδήποτε άλλου. Μόνο πες μου.
ΣΩ. Ίσως με περιγελάσεις αν σου φανώ πως γέρος άνθρωπος εξακολουθώ ακόμα να παίζω.
ΜΕΝ. Καθόλου, Σωκράτη, μίλησέ μου με κάθε τρόπο.
ΣΩ. Πρέπει βέβαια να σου κάνω το χατήρι, ώστε κι αν ακόμα μου ζητούσες να βγάλω το ιμάτιό μου και να χορέψω, μπορεί και να το έκανα, αν ήμασταν οι δυο μας μόνοι. Άκου, λοιπόν. Νομίζω πως άρχισε την ομιλία της από τους ίδιους τους νεκρούς κάπως έτσι. 


ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΜΕΝΕΞΕΝΟΥ
ΣΩ. Οτς σοι λγος, Μενξενε, σπασας τς Μιλησας στν.
ΜΕΝ. Ν Δα, Σκρατες, μακαραν γε λγεις τν σπασαν, ε γυν οσα τοιοτους λγους οα τ' στ συντιθναι.
ΣΩ. λλ' ε μ πιστεεις, κολοθει μετ' μο, κα κοσ ατς λεγοσης.
ΜΕΝ. Πολλκις, Σκρατες, γ ντετχηκα σπασίᾳ, κα οδα οα στν.
ΣΩ. Τ ον; Οκ γασαι ατν κα νν χριν χεις το λγου ατ;
ΜΕΝ. Κα πολλν γε, Σκρατες, γὼ χάριν ἔχω τούτου τοῦ λόγου ἐκείνῃ ἢ ἐκείνῳ ὅστις σοι ὁ εἰπών ἐστιν αὐτόν· καὶ πρός γε ἄλλων πολλῶν χάριν ἔχω τῷ εἰπόντι.
ΣΩ. Εὖ ἂν ἔχοι· ἀλλ' ὅπως μου μὴ κατερεῖς, ἵνα καὶ αὖθίς σοι πολλοὺς καὶ καλοὺς λόγους παρ' αὐτῆς πολιτικοὺς ἀπαγγέλλω.
ΜΕΝ. Θάρρει, οὐ κατερῶ· μόνον ἀπάγγελλε.
ΣΩ. Ἀλλὰ ταῦτ' ἔσται.
Πλάτων, Μενέξενος 249d-249e
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΣΩ. Αυτός λοιπόν είναι για χάρη σου, Μενέξενε, ο λόγος της Ασπασίας της Μιλησίας.
ΜΕΝ. Μα τον Δία, Σωκράτη, καλότυχη βέβαια εμφανίζεις την Ασπασία, αν μπορεί, ενώ είναι γυναίκα, να φτιάχνει τέτοιους λόγους.
ΣΩ. Αν δεν με πιστεύεις, έλα μαζί μου και θα την ακούσεις να μιλάει.
ΜΕΝ. Έχω συναντήσει την Ασπασία πολλές φορές, Σωκράτη, και γνωρίζω ποια είναι.
ΣΩ. Και δεν τη θαυμάζεις, λοιπόν, και δεν της οφείλεις ευγνωμοσύνη για τον λόγο;
ΜΕΝ. Και πολλή μάλιστα, Σωκράτη. Χρωστώ ευγνωμοσύνη σε κείνη ή σε κείνον, όποιος είναι αυτός που σ΄ τον είπε. Κυρίως οφείλω ευγνωμοσύνη σε αυτόν που τον απήγγειλε.
ΣΩ. Μη με αποκαλύψεις όμως, για να μπορώ και πάλι να σου απαγγείλω πολλούς και καλούς δικούς της πολιτικούς λόγους.
ΜΕΝ. Μην ανησυχείς, δε θα σε φανερώσω. Μόνο να μου λες.
ΣΩ. Θα γίνει έτσι.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου